دستاوردهاي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي
حجت الاسلام و المسلمين "احمد مبلغي" رييس محترم پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي بخشي از فعاليت‌ها و دستاوردهاي علمي ـ پژوهشي اين پژوهشگاه را تشريح كرد.
ايشان، تربيت نيروي انساني پژوهشي را از مهمترين دستاوردهاي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي ذكر كرد و گفت: بسياري از كساني كه امروز در عرصه پژوهش مورد توجه بوده و يا از اركان پژوهش به حساب مي‌آيند تجربه پژوهشي آنها در فضاي پژوهشگاه شكل گرفته است.
حجت الاسلام والمسلمين احمد مبلغي در گفت و گوي اختصاصي با خبرنگار پژوهشنامه الكترونيكي ره‌آورد ايسكو خاطرنشان كرد: امروز شمار افرادي كه شاكله كار پژوهشي آنها در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي (مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي سابق) شكل گرفته است سراسر حوزه‌هاي علميه را فراگرفته‌اند.
وي اظهار داشت: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي قبل از اينكه با عنوان پژوهشگاه در جامعه علمي و حوزه علميه قم ظاهر شود با نام مركز تحقيقات و مطالعات اسلامي فعاليت مي‌كرد و ساليان سال با اين عنوان در فضاي پژوهش و مطالعات ديني حضور فعال و چشمگيري داشت.
استاد برجسته حوزه علميه قم خاطرنشان كرد: به دليل ارتقا و پيشرفتي كه ابعاد فعاليت آن مركز (مركز تحقيقات و مطالعات اسلامي) پيدا كرده بود، فضايي ايجاد شده تا وارد مرحله جديدي شويم. مركز تحقيقات و مطالعات اسلامي در سال 1383به صورت رسمي به پژوهشگاه تبديل شد.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي خاطرنشان كرد: دومين دستاورد پژوهشگاه، ترويج فرهنگ پژوهش و ايجاد توجه به پژوهش مي‌باشد. اگر به دوران اول انقلاب بازگرديم به نهادها و مراكز توجه دهنده به پژوهش به صورت بسيار اندكي برمي‌خوريم؛ به گونه‌اي كه پژوهش‌هاي دفتر تبليغات اسلامي در رأس و صدر آنها قرار دارد.
وي، از پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي دفتر تبلغيات اسلامي به عنوان پيشتاز عرصه پژوهش در كشور نام برد و گفت: تعريف، ترويج و تاكيد بر ضرورت پژوهش، ورود در حوزه‌هاي مختلف پژوهشي و ارايه اولين آثار در حوزه‌هاي پژوهشي از دستاوردهاي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي مي‌باشد.
استاد مبلغي تاكيد كرد: اگر بسياري از پژوهش‌هاي كنوني كشور ريشه‌يابي شود به ريشه‌هايي برخورد مي‌كنيم كه شكل دهنده، ايجاد كننده و طرح كننده آنها پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي است و اين يك دستاورد بزرگي براي دفتر و پژوهشگاه مي‌باشد.
پژوهشگاه يكي از مدافعان نيرومند پژوهش در حوزه و از صداهاي قوي براي نوآوري و گشودن افق‌هاي جديدي براي اين كار است.
رييس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي اظهار داشت: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي يكي از صداهاي قوي و مدافعان نيرومند عرصه پژوهش در حوزه نوآوري و گشودن افق‌هاي جديدي براي پژوهش است و اين ندا امروز با نيرومندي از دفتر تبيلغات اسلامي ارايه و به سمع همه مخاطبان فرهيخته حوزوي، علما،بدنه حوزه و حتي دانشگاه مي‌رسد.
استاد مبلغي خاطرنشان كرد: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي آغاز كننده و گشاينده فضاهاي جديد فرا روي پژوهش هاي‌علمي مي‌باشد.
وي همچنين گفت: اين پژوهشگاه در ارايه محصولات پژوهشي بيشترين خروجي را تا به حال ارايه كرده است هيچ يك از مراكز پژوهشي كشور به اندازه اين پژوهشگاه محصولات پژوهشي بالايي را ارايه نكرده‌اند.
استاد مبلغي افزود: تاكنون قريب به 500 عنوان كتاب پژوهشي كه حاصل كارهاي تحقيقاتي و مطالعاتي محققان خود پژوهشگاه مي‌باشد، منتشر شده است كه بيش از 110 عنوان اين كتاب‌ها در جشنواره‌هاي مختلف حائز رتبه‌هاي برتر شده‌اند.
ايشان، برگزاري كنگره شخصيت‌هاي ديني و علمي با حضور عالماني از كشورهاي مختلف اعم از شيعه و سني و برگزاري صدها نشست علمي توسط پژوهشكده‌ها و جنبش نرم‌افزاري را از ديگر اقدامات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي ذكر كرد.
وي، همچنين برگزاري كرسي‌هاي نظريه‌پردازي، آزاد انديشي و نقد كتاب را از ديگر فعاليت‌هاي پژوهشگاه دانست و گفت: در چارچوب مطالبات مقام معظم رهبري، اين پژوهشگاه خط مقدم را ايجاد كرده است و بيشترين كوشش در زمينه عملياتي كردن منويات مقام معظم رهبري (مدظله العالي) از سوي دفتر تبيلغات اسلامي به جامعه عرضه شده است.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي يادآورشد: در اين كرسي‌هاي نظريه‌پردازي از طيف‌هاي مختلف حوزوي در سطوح مختلف كلامي، فقهي و فلسفي، حديثي و مديريتي دعوت به عمل آمده و اكنون كمتر كسي است كه نام آشناي جنبش نرم‌افزاري دفتر تبيلغات اسلامي به گوش او نخورده باشد.
استاد حوزه علميه قم در پاسخ به اين سوال كه "آيا پژوهشگاه تا قبل از بيانات مقام معظم رهبري در فكر پرداختن به كرسي‌هاي نظريه‌پردازي و آزادانديشي بوده است يا نه"؟ پاسخ داد: اين مباحث تا قبل از مطالبه مقام معظم رهبري به شكل منسجم و همراه با ادبيات نيرومند دنبال نمي‌شد ولي از ابتدا دنبال اين بوديم كه پژوهش را به سمت جلو بكشانيم.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي اظهار داشت: اگر در آن فضا نظريه جديد، مطالعه رو به جلو و متناسب با نوانديشي و انديشه‌ورزي ارايه مي‌شد از طرف دفتر تبليغات اسلامي و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي بود ولي به شكل منسجم و با يك ادبيات نيرومند و قابل پيگيري كه يك دفتر ويژه براي پيگيري علمي و عملي اين كار اختصاص پيدا كند بعد از مطالبات مقام معظم رهبري شكل گرفته و ارايه شد.
وي گفت: تا قبل از بيانات ارزشمند مقام معظم رهبري صرفا در اين اندازه بود كه بسياري از نوانديشان و صاحبان نظريه اگر حرف يا ديدگاه تازه‌اي داشتند از كانال دفتر تبليغات اسلامي حرف خود را ارايه مي‌كردند و در فضا و فرصتي كه دفتر تبليغات اسلامي در اختيار آنان قرار مي‌داد سخن خود را ارايه مي‌كردند.
استاد مبلغي در پاسخ به اين سوال كه آيا درست است كه تا زماني كه كرسي‌هاي آزادانديشي مطرح نشده بود بسياري از حوزويان نقد را برنمي‌تافتند؟ خاطرنشان كرد: تا قبل از اين جريان، نقد هميشه در سطح برجسته و قابل توجه‌اي نبود و شانس زيادي نيز براي پذيرش نقد در بسياري از شرايط و اوضاع و احول زماني وجود نداشت، اما دفتر تبليغات اسلامي قبل از اينكه مقام معظم رهبري دستور يك تلاش و كوششي در اين زمينه را صادر كند، طبيعي بود كه نقدها و نگاه‌هاي جديدي كه دفتر تبليغات اسلامي ارايه مي‌كرد صرفا براي بخشي از مخاطبان انعكاس مي‌پذيرفت.
وي افزود: بسياري از افراد به ديدگاه اهميت به اين نقدها توجه نمي‌كردند ولي بعد از اينكه مطالبات مقام معظم رهبري متوجه حوزه‌هاي علميه شد و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي دفتر تبليغات اسلامي نيز فرصت و فضا را مناسب ديده و وارد كارزار مطالعاتي نو شده و جنبش نرم‌افزاري را تشكيل داد.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي خاطرنشان كرد: البته بر سطح و حجم مخاطب و موفقيت مطالبي كه دفترتبليغات اسلامي ارايه مي‌كرد افزده شد و در حال حاضر روندي كه حاكم بر حوزه‌هاي علميه است. اگر نگوييم كه اين روند عمدتا معطوف به نوآوري است، مي‌توانيم ادعا كنيم كه روند نوآوري بر روند نافي نوآوري در حوزه غلبه دارد، نگاه به نوآوري سطح مطلوبي را در حوزه علميه به خود اختصاص داده است و اميد مي‌رود كه در آينده بر طرفدران و پويندگان اين راه افزوده شود.
رييس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي خاطرنشان كرد: نسل‌هاي جديدتر براي اينكه از اسلام دفاع كنند اين دفاع را در ساحت نوآوري، نظريه‌پردازي و توليد علم مي‌بينند و بايد ما بين حال و گذشته ارتباط وسيق را بر اساس نگاه به آينده ايجاد كنيم و اين چيزي نيست مگر اينكه با رويكرد به نوآوري به آن دست پيدا كنيم.
ايشان در ادامه اين گفت‌وگو با اشاره به فعاليت‌ها و برنامه‌هاي پژوهشگاه گفت: ما آنچه تاكنون انجام داده‌ايم معطوف به فضاي درون حوزوي، ملي و در سطحي كمتر از فضاي فرامرزي و فراملي بود و اين منطقي را با خود همراه داشته است. براي اينكه تا ما از درون حوزه به يك تفاهم نرسيم سخن گفتن با فراتر از حوزه زمينه چندان موفقي را به خود اختصاص نمي‌دهد.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي خاطرنشان كرد: تا زماني كه در سطح ملي به يك انديشه جدي و قوي دست پيدا نكنيم سخن گفتن با فراتر از مرزها در برخي از حوزه‌ها خصوصا در زمينه نوآوري با موفقيت كمتري همراه مي‌باشد. ولي گاهي اوقات نيازي نيست كه ما حتما يك انديشه را ملي كنيم تا بتوانيم با خارج صحبت كنيم گاهي هم ممكن است ما در حوزه به انديشه‌اي برسيم كه نياز باشد آن را با انديشمندان خارجي در ميان بگذاريم.
وي اظهار داشت: در زمينه جنبش نرم افزاي و كرسي‌هاي نظريه‌پردازي عمده تلاش ما معطوف به درون حوزه بود ولي برخي از زمينه‌ها را اخيرا چنان ديده‌ايم كه كشش و ظرفيت بردن در يك فضاي بين‌المللي را با خود دارد.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي گفت: نظريه‌پردازي پيرامون قرآن كريم و بهره‌گيري از قرآن در زمينه مواجهه با مسائل جامعه معاصر، ظرفيت بين‌المللي داشته است و ما در همين جهت يك دبيرخانه دائمي قرآن و جامعه معاصر را تشكيل داديم و همايش بين‌المللي در اين زمينه برگزار شده و قرار است كه هر دو سال يك بار يك همايشي در اين زمينه با پيش نشست‌هايي كه الزاما داخلي نيست و در مواردي از نيروهاي جهان اسلام و انديشمندان براي حضور در آنها دعوت مي‌شود، برگزار مي‌شود.
دنبال اين هستيم كه به يك قطب بين‌المللي اسلامي در فعاليت‌هاي قرآني تبديل شويم و سخن جدي و شنيدني خود را در ساحت علمي مربوط به قرآن كريم به جهانيان ارايه دهيم.
وي خاطرنشان كرد: در اين نشست‌ها و همايش‌ها به فكر اين هستيم كه انديشه‌هايي را آنجا مطرح كنيم كه قابل عرضه در سطح جهان اسلام باشد و بنابراين دنبال اين هستيم كه به يك قطب بين‌المللي اسلامي در فعاليت‌هاي قرآني تبديل شويم و سخن جدي و شنيدني خود را در ساحت علمي مربوط به قرآن كريم ارايه دهيم.
پژوهش چون اهداف بلندي دارد و از سخت‌ترين فعاليت‌هاي علمي است، دشواري‌هاي زيادي را به همراه خود دارد
ايشان در قسمت ديگر اين گفت‌و گو به مشكلات و محدوديت‌هاي پژوهش در كشور خصوصا در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي اشاره كرد و گفت: پژوهش چون اهداف بلندي دارد و از سخت‌ترين فعاليت علمي است دشواري‌هاي زيادي را به همراه خود دارد؛ به گونه‌اي كه آموزش با دشواري‌هايي كه پژوهش با آن روبه رو است مواجه نيست.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي خاطرنشان كرد: پژوهش با ده‌ها چالش مواجه است؛ چون بايد فضاهاي جديد را دنبال كند و بايد يك پژوهشگر دقت جدي،برنامه‌ريزي، امكانات كافي و فضاهاي پژوهشي مناسب را داشته باشد، محدويت و چالش‌هاي فراروي پژوهش بسيار زياد است.
رييس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي گفت: يكي از چالش‌هاي فراروي پژوهش اين است كه چون عرصه پژوهش رهپويان جدي ندارد و عمدتا عرصه‌هاي پژوهشي روي زمين مانده است و پژوهشگاه نيز در كارهايي كه ابتدا به دليل گستره‌اي كه پيدا كرده وارد شده است، ما هر جا بخواهيم ورود پيدا كنيم مي‌بينيم كه اگر همه امكانات را آنجا صرف كنيم جا دارد، با همه وجود ما با يك عرض عريض و يك دامنه گسترده اي به نام پژوهش روبه رو هستيم كه اگر آن را رها كنيم جفايي به آن حوزه است و از طرفي امكانات اين حوزه نيز خيلي جدي و زياد نيست.
وي تصريح كرد: در پژوهش بايد فوريت، دقت، به زمان بودن و به روز بودن را لحاظ كرد ولي امكانات محدود است،با طبيعت كار پژوهشي كه در حقيقت نبايد فوريتي براي ارايه محصولش قايل باشيم، ممكن است يك، دو و يا سه سال طول بكشد ولي از طرف ديگر موضوع به روز بودن ما نيز مطرح است و ما بين دو امر مغاير مواجه هستيم.
حجت الاسلام والمسلمين مبلغي اظهار داشت: اين عرصه كه ما بايد از يك طرف به روز باشيم و در برابر ده ها حوزه و مساله فوري جواب دهيم و از طرف ديگر كار پژوهش بايد به شكل آرام شكل گيرد و وقتي امكانات لازم در اختيار نباشد كه ما بتوانيم پوشش و كار را به موقع تحويل دهيم اينها مشكلاتي است كه وجود دارد و رنج دهنده است.