مصاحبه خواندني دكتر سيد عليرضا واسعي يكي از شركت كنندگان در كنفرانس گفت وگوي بين‌الادياني در هند

مقالات پژوهشگران ما بدليل بديع بودن موضوع و نظريه در همايش‌هاي بين‌المللي به آساني پذيرفته خواهد شد

پذيرفته شدن مقالات محققان ما در همايش‌هاي بين‌المللي خارج از كشور، اگر راحت‌تر از همايش‌هاي داخلي نباشد قطعا سخت‌تر نيست. بسياري از يافته‌ها و داشته‌هاي ما براي خارج از كشور تازه و بديع است. ما در حوزه‌هايي مانند تاريخ اسلام، تمدن اسلامي،  فرهنگ و تمدن ايراني، فلسفه اسلامي، حوزه اخلاق و ارزش‌هاي ديني،  اسلامي و ملي، فقه و كلام، علوم انساني مربوط به قلمرو اسلام و ايران و نيز ساير رشته‌هاي علوم ديني حرف‌هاي زيادي براي گفتن داريم كه بسيار فراتر از داشته‌هاي غربي‌ها ‌است.

يافته‌ها و داشته‌هاي ما براي جهان قابل پذيرش است

 محققان و انديشمندان ايراني يافته‌ها و داشته‌هايي دارند كه به مراتب بالاتر و ارزشمندتر از يافته‌هاي انديشمندان غربي است. دسترسي آسان ما به بسياري از منابع غني تاريخي، فرصت مناسبي براي ورود به اين عرصه‌ها مي‌باشد. بسياري از انديشمندان ساير كشورها از چنين امكاناتي(منابع) برخوردار نيستند. از اين رو ورود محققان و پژوهشگران ايراني در عرصه‌ي بين‌الملل موثر است. اگر قرار باشد ما به يكي از عناوين يا حوزه‌هاي مطالعاتي مربوط به قرآن كريم، حديث و تاريخ اسلام وارد شويم به صورت روشمند مي‌توانيم در دنيا حرف‌هاي ناب خود را بيان كنيم. محققان ما بايد بدانند چيزهايي كه براي ما سهل است براي خارجي‌ها بسيار سخت و دشوار مي‌باشد. به دليل اينكه محققان و پژوهشگران كشورهاي غربي به زبان فارسي و عربي تسلط ندارند و از برخي منابع نيز محروم مي‌باشند. آنها همچنين چون فرهنگ فارسي و عربي را به درستي نشناخته‌اند هرمنوتيك را به درستي در متن نمي‌يابند.

حضور در همايش بين‌المللي هند/ موضوع مقاله

بنده علاوه بر ارايه مقاله در ده‌ها همايش بين‌المللي در داخل كشور، سال گذشته در همايش بين‌المللي لاكنو هندوستان در سمپوزيومي به نام "بيداري براي آگاهي جهاني" شركت نمودم، شركت‌كنندگان در اين سمپوزيوم به زعم خود، دنبال احياي آگاهي جهاني بودند ولي در واقع يك گام پس از آگاهي برداشته بودند. اين در حالي است كه ما دنبال توسعه آگاهي هستيم، تصور آنها اين بود كه در دنيايي زندگي مي‌كنند كه آگاهي فراگير شده و مي‌توانند آن را وارد عرصه حيات عملي، اجتماعي و انساني بشر كنند. موضوع اصلي سمپوزيوم "تعامل و داد و ستد دين و تمدن" بود. بنده در همين زمينه مقاله‌اي را با عنوان "گفت وگوي اديان از منظر دين اسلامي" تأليف

و ارسال كردم كه خوشبختانه پذيرفته شد و توانستم در چند صفحه عنوان مقاله خود را در اذهان مخاطبان جا بياندازم. در اين مقاله بر مباحث ذيل تاكيد شده است.

اسلام ديني مبتني بر گفت وگو است و شعار اصلي اسلام اين است كه در ديانت اجبار و اكراهي وجود ندارد و دين امري فكري و انديشه‌اي است و انسان با آگاهي، شعور و خردورزي به سوي يك دين گرايش پيدا مي‌كند و اسلام از اين منظر، به انسان‌ها نگاه مي‌كند. دين اسلام سخت‌گيري‌ها را در هيچ عرصه‌اي جايز نمي‌داند.  ممكن است مسلمانان بر حسب اقتضائات زماني، مكاني، سياسي و اجتماعي سخت‌گيري‌هايي را اعمال كنند كه با اين سخنان و مقاله من متضاد باشد ولي اين با چيزي كه از دين اسلام مي‌فهميم متفاوت است. اميد است كشورهاي اسلامي روزي مانند عصر پيامبر بزرگ اسلام (ص) آنگونه كه خداوند متعال و دين اسلام مقرر كرده، به تعامل و مواجهه با ديگران بپردازند. عوامل سياسي، اجتماعي و انتظارات و سلايق شخصي موجب برداشت‌ها يا اعمال خواسته‌هاي ما نشود و اسلام را در اين راه هزينه نكنيم و به اسلام و دين نگاه ابزاري نداشته باشيم.  اگر فراتر از نگاه ابزاري و سليقه‌اي به اين دين مبين نگاه شود، اسلام بهترين دين است. اسلام براي اينكه پيروان يك مرام يا كيش آن را بپذيرند بر هيچ كس فشار و سختي وارد نمي‌كند و اگر كسي به صورت دقيق به مطالعه بپردازد چيزي جز اسلام را نخواهد پذيرفت. در همايش هند به اين گونه مباحث پرداختم.

 بنده به دليل اينكه به زبان‌هاي بين‌المللي مسلط نبودم ابتدا قصد حضور در همايش هند را نداشتم و اگر همت اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل نبود، موفق به حضور در اين همايش نمي‌شدم. جناب آقاي قهرماني مدير محترم اين اداره پيگيرهاي مجدانه‌اي انجام داده و به گونه‌اي عمل كردند كه من ترغيب شدم كه در همايش  شركت كنم و اگر پيگيري‌ها، ترغيب‌ها و همت مضاعف ايشان نبود، در رفتن به اين همايش ترديد جدي داشتم. ولي وقتي وارد آن كشور و همايش شدم احساس كردم كه تا چه اندازه جاي ايراني‌ها خالي است و ما چه اندازه فرصت‌ها را از دست داده‌ايم، البته چند نفر از اساتيد دانشگاه تهران و قزوين در اين همايش حضور داشتند، ولي اين حضور كافي نبود و ما مي‌توانستيم در آنجا حضور جدي‌تر و فعال‌تري داشته باشيم، هم از لحاظ كمي و هم كيفي. در اينجا لازم مي‌دانم از اين فرصت استفاده كنم و به همه انديشمندان و محققان اعلام كنم كه ارايه مقاله

 و حضور در همايش‌هاي بين‌المللي آن‌گونه كه تصور مي‌كنيم دشوار نيست. يكي از افرادي كه همراه ما در همايش بين‌المللي هند حضور داشت و مقاله را ارايه داده و رتبه خوبي نيز كسب كرده بود نقل مي‌كرد كه مقاله‌اش را سال‌ها پيش كنار انداخته و اميدي براي برگزيده شدن در اين همايش نداشت ولي آن را  در همايش‌(هند) ارايه كرده و پذيرفته شد. بنابراين حضور ما در عرصه بين‌الملل دشوار نيست و بايد حضور جدي و قوي داشته باشيم.

محققان و انديشمندان ايراني به خاطر فرهنگ، تمدن و پيشينه بسيار خوبي كه دارند مي‌توانند در دنيا سر خود را با افتخار بالا بگيرند. ولي گاهي برخي از عملكردها و رويكردهاي سياسي باعث مي‌شود در همايش‌هاي بين‌المللي با پرسش‌هايي مواجه شوند كه پاسخ به آن آسان نيست. هرچند محقق مي‌تواند خود را كنار بكشد ولي اين راه حل جدي نيست. گاهي ترس و هراس محققان ما از ورود به عرصه‌هاي خارج از كشور ريشه درفضاي عمومي جامعه و نوع انعكاسي دارد كه در جامعه جهاني پيدا كرده و پيامد تبليغات مسموم غربي‌ها مي‌باشد.اميد است با تدبير و درايتي كه ميان مسوولان ما وجود دارد، بتوانيم جامعه و فرهنگ خود را طوري انعكاس دهيم تا منافع ملي اسلامي كشور ما در مجامع بين‌المللي حفظ شود.

ما در عرصه بين‌الملل، حرف‌هاي زيادي براي گفتن داريم

اگر ما حرفي جدي براي گفتن در دنياي دانش محور و عقل پرست امروز داريم ( امروز هر انساني مدعي است كه تنها سخني را خواهد پذيرفت كه عقلاني و علمي باشد. ممكن است بر سخنان بنده نقدي وارد شود كه دنياي پست مدرن، عقل را پشت سرگذاشته است، ولي انكار نمي‌كنم در كشور ما كه نسبت به دنياي توسعه يافته تاحدي فاصله داريم الان پا در جايي نهاديم كه پيش تر كشورهاي توسعه يافته پا نهاده بودند و ما عقل پرستانه و علم محورانه در حال وارد شدن هستيم.) بايد ورود عالمانه و عاقلانه خود را تحكيم ببخشيم و وارد شويم. بنده اخيرا مقاله‌اي را در حوزه تمدن اسلامي براي يكي از كشورهاي اروپايي تهيه و ارسال كردم و بر اساس اطلاعات اوليه، پاسخ آنها نيز مثبت است؛ ولي هنوز ترديد دارم كه حضور پيدا كنم يا نه. متاسفانه عدم تسلط به زبان براي من مشكل آفرين شده است. به همين دليل احتمال اينكه حضور پيدا نكنم وجود دارد.

تسلط بر زبان خارجي براي محقق يك ضرورت است /پژوهشگاه براي آموزش زبان، محققان را قرنطينه كند

 متاسفانه عدم تسلط به زبان‌هاي بيگانه به معضلي براي محققان ما تبديل شده است. ما دست نياز  به سوي مديران پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي و ساير مراكز علمي و ديني دراز مي‌كنيم كه حتي اگر مدتي فعاليت علمي خود را تعطيل نمايند و هزينه جدي را تحمل كنند جا دارد كه محققان خود را براي آموزش زبان قرنطينه و آنها را وادار به تسلط به زبان‌هاي خارجي كنند. تاكيد مي‌كنم اگر پژوهشگران ما قرنطينه شوند و دو يا سه ماه به آموزش زبان بپردازند مشكل آنها تا حدودي برطرف خواهد شد. متاسفانه ما با زبان‌هاي علمي و ملي كشورهاي ديگر آشنايي نداريم و اين باعث خواهد شد كه نتوانيم در عرصه تبليغ، ترويج دين وحتي در عرصه تحقيق به صورت جدي گام برداريم و اين مساله تعامل افكار و انديشه را نيز براي ما مشكل خواهد كرد. بايد اين مشكل( عدم تسلط به زبان) را هرچند هزينه‌هاي زيادي هم بر نهادها تحميل كند برطرف كنيم و همه مراكز علمي و پژوهشي كشور بايد چنين اقدامي را براي آموزش زبان انجام دهند.

محققان ما در عرصه بين‌الملل، نماينده انديشه ايراني اسلامي هستند

اكثر نويسندگان ما تصور دارند كه تنها نفس حضور آنها در همايش‌هاي بين‌المللي كفايت مي‌كند اين در حالي است كه يك محقق ايراني در همايش بين‌المللي نماينده انديشه ايراني اسلامي است و بايد با آمادگي كامل و با هوشياري وارد اين عرصه شود. با حضور در همايش‌ها و ديگر عرصه‌هاي بين‌الملل، كار خوب و بد ما  تنها مربوط به خود ما نخواهد بود؛ بلكه عملكرد و اقدام ما در همايش‌هاي بين‌المللي به نام انديشه، تفكر، مذهب، مرام و آيين ما نوشته خواهد شد بنابراين كساني كه در اين عرصه حضور پيدا مي‌كنند بايد جوانب مختلف كار را در نظر بگيرند.

تاثير حضور محققان روحاني با لباس مقدس روحانيت در همايش‌هاي بين‌المللي

هر محقق علاوه  بر اينكه حامل يك انديشه و پيام علمي است، يك پيام فرهنگي و ملي را نيز با خود دارد. در همايش هند گروهي از كشورهاي آفريقايي حضور پيدا كرده و يك مقاله چندصفحه‌اي را ارايه داده بودند ولي بيش از آنكه ارايه مقاله براي آنها اهميت داشته باشد، دنبال رساندن پيام مردم خود از طريق اين همايش به انديشمندان دنيا بودند. آنها براي اين كار، تيمي را با خود آورده بودند و جمعي را نيز در همايش با خود همراه كرده بودند و به گونه‌اي زيبا طرح را اجرا و خواسته خود را به خوبي به اذهان مخاطبان انتقال دادند. بنابراين لباس روحانيت در خارج از كشور، نماد يك تفكر و مذهب است و وقتي يك روحاني با لباس روحانيت به خارج از كشور مي‌رود به عنوان نماد مذهب به او نگاه مي‌شود. به ويژه لباس روحانيت شيعه كه اختصاصي و مهم  است. در دنياي امروز كه بيش از يك ميليارد مسلمان و حدود 500 ميليون شيعه وجود دارد، در ميان آنها لباس روحانيون شيعه يك نماد برجسته است. هر كسي در جهان آنها را ببيند متوجه خواهد شد كه با يك مبلغ شيعي روبرو است. مبلغ ديني هر جا باشد مي‌تواند پيام مذهبي و ملي خود را با هم به مخاطب القا كند. لباس روحانيت در ايران طراحي شده و امروز در ساير كشورها، روحانيون شيعه اين لباس را مي‌پوشند. لباس روحانيت نماد انديشه شيعي است و وقتي يك روحاني در همايش‌ها و با اين لباس خاص وارد مي‌‌شود، علاوه بر پيام علمي، پيام‌هاي مهم ديگري را عرضه خواهد كرد.

روي آوردن محققان ما به نوشته‌هاي غربي، يك معضل است

متاسفانه امروز محققان ما حتي در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي به  ترجمه نوشته‌هاي افراد بيگانه و غربي روي آورده‌اند كه در دنياي غرب، از جمله محققان بر جسته نيستند، ولي متاسفانه نفس غربي بودن براي اين افراد اعتباري ايجاد كرده است كه گويا حرف آنها بكر و برتر است. لذا نوشته‌هاي آنها را با هزينه‌هاي بالا ترجمه مي‌كنند. اين در حالي است كه حرف‌هاي آنها در حوزه ارزش‌ها، عقلانيت، خردمندي و اخلاق با چيزهايي

كه ما داريم فاصله‌هاي زيادي دارد. اگر به جاي اين كارها ما تئوري‌پردازي كرده و نظريات موجود در متون ديني خود را در ميان انديشمندان جستجو كنيم بهتر مي‌توانيم حرف تازه بزنيم و حتي در بسياري موارد در دنيا مدعي باشيم. در حاليكه اگر هزاران كتاب و آثار بيگانه را ترجمه كنيم نهايتا يك مصرف كننده خوب و قوي خواهيم شد و اگر خيلي امتياز بالاتري بگيريم برگرداننده خوبي هستيم و اين فاجعه‌اي است كه چنين وضعيتي داريم. انتظار مي‌رود پژوهشگاه با مديريت قوي‌تر، استوارتر و سرمايه‌گذاري بهتر تلاش كند فعاليت پژوهشي پژوهشگاه را به سمت و سوي عرضه انديشه‌هاي نو مبتني بر آموزه‌هاي ملي و ديني خود ما و يا به تعبير مقام معظم رهبري‌‌ «مدظله العالي» علوم انساني بومي متناسب با نيازهاي جامعه و منطبق بر روح، روان، ديانت و امكانات فكري و عقلاني سوق دهد كه ريشه در تاريخ، تمدن و ارزش‌هاي ما داشته باشد.

بحران علوم انساني در كشور  و نياز حضور در همايش‌هاي بين‌المللي براي ارتقاي اين جايگاه

ما امروز در كشور با يك بحران در علوم انساني مواجه هستيم. اوّل از حيث ميزان دانش‌ورزاني كه در اين حوزه وارد شده‌اند و متاسفانه عملا ميدان كاري آنچناني براي آنها وجود ندارد و حجم علوم انساني ما چنان زياد است كه هرگز در يك جامعه 60 الي 70 ميليوني، اين تعداد كارورز و دانشورز را نياز ندارد و اين يك بحران است دوم از حيث بحران عدم شناسايي دقيق نيازهاي جامعه. ما دانشمندان و دانشورزان زيادي داريم ولي متاسفانه خوب شناسايي نشده‌اند و نيازهاي علوم انساني شناخته شده نيست. ما بايد مانند آنچه در اروپاي دهه 60 پديد آمد (بعد از جنگ جهاني دوم كشورهاي اروپايي به اين مشكل برخوردند كه بحران موجود سياسي، اجتماعي، اقتصادي و خصوصا اخلاقي را چگونه حل كنند و ديدند كه بايد از حالت يكنواختي بيرون و به سمت و سوي نظريه‌پردازي حركت كنند و با اين رويكرد سعي كردند دانش علوم انساني خود را پرورش داده و ناظر به نيازهاي روز جامعه آن را طراحي و حلاجي كنند) امروزه ما با آن بحران‌ها مواجه هستم. بحران اخلاق در كشور ما نهادينه شده است و متاسفانه امور ضد ارزش ديني و اخلاقي در جامعه آنقدر عادي شده و حتي در سطح مديران عاليرتبه جامعه كه گويي ضدارزش‌ها، ارزش اخلاقي شده‌ است. در چنين فضايي بايد چه كار كنيم؟ مناسبت‌ترين راه حل اين است كه انديشمندان حوزه‌هاي علوم انساني، دردها و مشكلات را شناسايي و به نظريه‌پردازي روي آورند و در همايش‌هاي بين‌المللي عرضه كنند. همايش‌ها بستري است كه مي‌تواند به عنوان يك تريبون مهم براي ما قلمداد شود كه در آنجا حرف خود را بيان كنيم. در علوم تجربي، مهندسي و پزشكي با اين بحران مواجه نيستيم. ولي در علوم انساني به شدت مشكل داريم. محققان حوزه علوم انساني به طور جدي وارد اين عرصه شوند.

ضرورت يك خبرنامه براي اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل

ضرروت يك خبرنامه در بخش بين‌الملل به شدت احساس مي‌شود، دفتر تبليغات اسلامي به حكم بودجه‌هايي كه در اختيار دارد مجلات زيادي را چاپ مي‌كند و شايد تجديد نظر در سياست‌هاي دفتر در اين حوزه مناسب باشد و مسوولان محترم بايد تامل داشته باشند و از حجم مجلات و نوشته‌هايي كه گاهي از پيام روشن و هدف مشخصي نيز برخوردار نيست، بكاهند. ولي احساس مي‌شود اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل به حكم وظيفه‌اي كه بر دوش دارد و به خاطر تعاملاتي كه با كشورهاي ديگر و محققان دارد و ماموريتي كه براي آن تعريف شده، بايد يك خبرنامه‌ مستقل براي خود طراحي كند.  من به اين خاطر عنوان خبرنامه را به كار مي‌برم كه ممكن است اين اداره فرصت وارد شدن در مباحث و مقالات خيلي علمي را نداشته باشد. ولي خبرنامه از يك سو همايش‌هاي بين‌المللي پيش رو و مرتبط با فعاليت‌هاي پژوهشگاه را جستجو  و ارايه دهد و زمينه‌هاي ورود، تسهيل ورود انديشمندان در اين همايش‌ها و چگونگي و راهكارهاي مختلف را شناسايي و به مخاطبان عرضه كند و قطعا اين توانمندي در اداره همكارهاي علمي و بين‌الملل وجود دارد.

كاركرد دوم خبرنامه‌ي اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل گردآوري و انعكاس دستاورهاي همايش‌هاي بين‌المللي داخل و خارج از ايران است.

كاركرد سوم خبرنامه اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل بايد اين باشد كه مقالات محققان و صاحبنظران  در همايش‌هاي بين‌المللي را به صورت چكيده يا كامل انعكاس دهد. گذشته از اين، اخبار تصويري خود همايش‌ها نيز مهم است كه به‌نظر مي‌رسد مجموعه اين فعاليت‌ها مي‌تواند خبرنامه خوبي را براي اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل رقم زند. هرچند اين اداره قبلاً با تهيه و انتشار تقويم همايش بين‌الملل در زمينه همايش‌هاي بين‌المللي اقدام شايسته اي انجام داده است.   

رسالت اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل

اداره همكاري هاي علمي و بين‌الملل به پژوهشگران جهت حضور در عرصه بين‌الملل كمك كند و در صورت امكان، حمايت‌هايي نيز از آنها به عمل آورد. من مدير محترم اداره همكاري‌هاي علمي و بين‌الملل را   خوب مي‌شناسم. ايشان انسان با دغدغه و پيگيري است و به نظر مي‌رسد با همين روحيه بتواند زمينه و شرايط حضور را براي افرادي كه در همايش‌هاي داخلي و بين‌المللي خارج از كشور حضور پيدا مي‌كنند را فراهم نمايد.