رييس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي ضمن تبيين نظريه كلان پروژه، بر ضرورت اجرايي شدن اين نظريه در حوزه‌هاي علميه، مراكز آموزشي و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي دفتر تبليغات اسلامي تاكيد كرد و گفت: كلان پروژه، مشكلات فراواني را از فرا روي پژوهش و تحقيقات علمي بر مي‌دارد.
حجت‌الاسلام و المسلمين "احمد مبلغي" در گفت وگو با خبرنگار پژوهشنامه الكترونيكي ره‌آورد ايسكو، با اشاره به اينكه كلان پروژه يك پروژه كلان است، خاطرنشان كرد: كلان بودن پروژه به اين معنا نيست كه ما موضوع پروژه‌اي را بسيار گسترده بگيريم و به گسترده‌ترين ابعاد آن بپردازيم، بلكه مقصود آن است كه به پروژه‌اي كه موضوع آن موضوع گسترده‌اي است و هر بعد آن نيز قابل پيگيري مي‌باشد، پرداخته شود.
وي، با اشاره به تعريف كلان پروژه اظهار داشت: هرگاه پروژه‌اي داراي وسعت، ابعاد گوناگون و متعددي باشد و زواياي مختلفي را نيز به خود اختصاص دهد، به گونه‌اي كه هر زاويه و بعد آن، قابليت پيگيري به صورت مستقل از نظر پژوهشي را داشته باشد، كلان پروژه است.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: كلان پروژه، گاهي به اين معناست كه يك موضوع كلاني در ذيل پروژه‌هايي جاي مي‌گيرد كه اين پروژه‌ها با هم نقطه اجتماع و اتفاق‌شان، موضوع كلاني به نام كلان پروژه است بنابراين كلان پروژه يك موضوع كلان ذوابعادي است كه هر بعد آن، استحقاق مطالعه پژوهشي مستقل را داشته باشد.
كلان پروژه يك خط منسجم بين چند بعد از يك پروژه را دنبال مي‌كند كه اگر اين خط، از نظر فكري و پژوهشي انسجام‌بخش دنبال نشود ما به مشكل برخورد خواهيم كرد
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: كلان پروژه به اين معنا(معناي فوق) اگر فعال شود نتايج درخشاني را براي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي و مخاطبان به بار خواهد نشاند، اولا كلان پروژه يك خط منسجم بين چند بعد از يك پروژه را ايجاد و دنبال مي‌كند كه اگر اين خط، به صورت انسجام بخش از نظر فكري و پژوهشي دنبال نشود ما با مشكل برخورد خواهيم كرد.
وي اظهار داشت: در اين صورت يا كلان پروژه را از يك بعد مطالعه مي‌كنيم و يا يك وارفتگي را در پژوهش نسبت به ابعاد آن كلان پروژه، دچار خواهيم شد كه اين وارفتگي‌ها چون در نقطه اين ابعاد به همديگر نمي‌رسند در واقع به يك جمع‌بندي دقيق و عالمانه‌اي نمي‌رسيم و خط و ربط في‌مابين اين ابعاد ناشناخته باقي مي‌ماند و پژوهش در اين صورت يك پژوهش كور، بي‌هدف و كم اثر خواهد بود.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: اگر هر بعدي جدا از ابعاد ديگر مطالعه شود گاهي ظرفيت‌هاي مربوط به آن بعد، نيز ناشناخته باقي مي‌ماند، لذا ما اين ابعاد را در يك فضاي به هم مرتبط، پيوسته، با مديريت علمي مرتبط و پيگير در جهت ايجاد ربط بين اين ابعاد، جلو مي‌بريم و فايده اين كار رقم زدن يك فضاي بين ابعادي و مطالعه خط و ربط دهنده بين ابعاد يك پروژه مي‌باشد.
وي اظهار داشت: يكي ديگر از نتايج كلان پروژه اين است كه از دچار شدن محققان به وارفتگي در مطالعه، بي‌هدفي و همه‌كارگي پژوهش‌گر جلوگيري مي‌كند.
وي ادامه داد: اگر كلان پروژه نباشد يك محقق در معرض اين مساله قرار دارد كه هر زماني به يك پروژه خاص دست زند و در اين صورت اگر محقق 20 يا 30 سال محصول مطالعاتي دارد اين محصول پخش شده در فضاهاي متعدد، كم بازده و عاري از تخصص است در حالي كه كلان پروژه هر محققي را در يك فضاي خاص قرار مي‌دهد و ساليان سال مطالعات او را مصروف پيگري يك خط مستقيم مترابط مي‌كند.
رييس پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامي خاطرنشان كرد: محقق در رشته‌اي كه كلان پروژه براي او تعريف مي‌كند، متخصص خواهد بود، چنين شخصي چون متخصص است پژوهش‌هاي او در يك مسير ارتقاء يافتگي قرار مي‌گيرد و سرانجام پس از چند سال يك صاحب انديشه و يك زبان علمي براي آن حوزه خاص، كه كلان پروژه تعريف كرده است پيدا مي‌كنيم.
وي گفت: در كلان پروژه هركس به خود اجازه نمي‌دهد در آن حوزه صحبت كند بلكه دنبال متخصص‌هاي آن حوزه مي‌گردند و سخن متخصص آخرين و بهترين سخن خواهد بود.
اگر بخواهيم يك مطالعات بين رشته‌اي را ايجاد كنيم راه دست‌يابي به آن مطالعات بين رشته‌اي، از كلان پروژه‌ها مي‌گذرد
حجت الاسلام مبلغي تصريح كرد: اگر بخواهيم يك مطالعات بين رشته‌اي را ايجاد كنيم راه دست‌يابي به آن كلان پروژه است، مطالعات بين رشته‌اي از كلان پروژه‌ها مي‌گذرد.
ايشان با اشاره به فوايد كلان پروژه اظهار داشت: كلان پروژه مطالعات را بر اساس ابعاد يك پروژه تنظيم و ارتباط بين ابعادي آنها را تعريف مي‌كند.
وي اظهار داشت: اگر حوزه‌هاي مطالعاتي با يك پيش‌درآمد و ديدگاهي شفاف و نتايج پژوهشي دقيق در كنار حوزه‌هاي ديگر قرار گيرند، بهتر مي‌توانيم به مطالعات بين رشته‌اي يعني مطالعات بين حوزه‌هاي مختلف دست بزنيم.
استاد مبلغي تاكيد كرد: اگر يك حوزه مطالعاتي با ابعاد خود، آنگونه كه بايد شناخته شده نباشد چگونه مي‌توان در كنار حوزه‌هاي ديگري با ابعاد متفاوتي قرار گرفته و مطالعات دقيق، شفاف و قابل پيگيري ارايه شود؟
يكي از سخت‌ترين كارهايي كه فراروي حوزه است، مطالعات بين رشته‌اي است مطالعات بين رشته‌اي به رغم اينكه سهولت‌هاي آن بر همگان آشكار است ولي سخت‌تر از آن، ورود در اين مطالعات بين رشته‌اي است سختي‌هاي واقعي آن خيلي بيشتر از سختي‌هاي است كه شناخته شده‌است
حجت الاسلام مبلغي اظهار داشت: يكي از سخت‌ترين كارهايي كه فراروي حوزه مطالعات بين رشته‌اي وجود دارد، ورود در اين رشته‌ها است، مطالعات بين رشته‌اي با وجودي كه سهولت‌هاي آن بر همگان آشكار است، ولي سخت‌تر از آن ورود در اين مطالعات بين رشته‌اي است سختي‌هاي واقعي آن خيلي بيشتر از سختي‌هايي است كه شناخته شده است.
وي گفت: كلان پروژه در واقع تسهيل كننده، فضا دهنده و بسترساز ورود به مطالعات بين رشته است به اين معنا كه شما در مطالعات بين رشته‌اي بايد حوزه‌هاي مختلف را در كنار هم قرار دهيد تا به يك حوزه‌اي دست پيدا كنيد.
استاد مبلغي افزود: كلان پروژه پيش شرط لازم جهت ورود به مطالعات بين رشته‌اي است، كلان پروژه حوزه‌هاي مطالعاتي را در يك مدار و محور پژوهشي قرار مي‌دهد و دستاوردهاي پژوهشي مختلفي را در اين روند رقم مي‌زند.
وي ادامه داد: كلان پروژه از تداخل مطالعاتي وكاري در عرصه مطالعات و پژوهش جلوگيري مي‌كند، هر كلان پروژه داراي يك مرز مشخصي است تا جايي كه اين مرز امتداد دارد اين حوزه مطالعاتي در پژوهشگاه به هيچ كس ديگري سپرده نخواهد شد.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: ما با تعريف كلان پروژه‌ها مي‌توانيم در يك فضاي گسترده پژوهشي مانند پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي كه قبلا به دليل نامشخص بودن مرزها، هم پوشان بودن مطالعات و دلايل ديگر تداخل كاري صورت مي‌گرفت، از تداخل عرصه‌هاي مختلف پژوهشي و هم پوشاني‌هاي مضر جلوگيري كنيم.
اگر بخواهيم در عرصه بين المللي حضور جدي و قوي پيدا كنيم با تك پروژه‌ها، امكان پذير نيست
حجت الاسلام مبلغي اظهار داشت: اگر بخواهيم در عرصه بين‌المللي حضور جدي و قوي داشته باشيم با تك پروژه‌ها، امكان پذير نيست به دليل اينكه تك پروژه‌ها مطالعه‌اي نيم‌بند و رها شده مي‌باشد، بنابراين ما با يك خط مستمر پژوهشي مي‌توانيم جلو برويم.
وي اظهار داشت: كلان پروژه، دو نوع تخصص ايجاد مي‌كند يك تخصص كلان كه اين كلان پروژه آن را تعريف مي‌كند به تعبير ديگر تخصصي كه ابعاد مختلف يك پروژه را در قالب تك‌پروژه در ذيل كلان پروژه به هم ربط مي‌دهد و يك هوشمندي، هوشياري، سعه ديد و ارتباط وسيق بين ابعاد يك كلان پروژه را در مقابل يك تخصصي پيگيري مي‌كنيم.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: تخصص دوم اين است كه در ذيل هر كلان پروژه، اگر يك پروژه‌اي جدا شد اين پروژه به شكل نيم بند، رها نمي‌شود بلكه يك تخصص با نگاه كلان و با نگاه به دامنه آن كلان پروژه و يك تخصص ديگر معطوف به حوزه‌هاي جزئي‌تر ذيل كلان پروژه ايجاد مي‌شود و براي سخن گفتن با فضاي بين المللي ما نيازمند به چنين تخصصي هستيم.
وي ادامه داد: در اين شرايط با ورود به عرصه بين‌الملل مي‌توانيم به جهان بگوييم كه يك انديشه‌اي را 10 سال پيگيري كرديم و اين حاصل آن است و اين انديشه درون يك كلان پروژه‌اي است با اين خط، ابعاد و پيوستگي‌ها و داراي اين هم فوايد و نتايج نيز مي‌باشد.
استاد مبلغي گفت: كلان پروژه طرح جديدي است كه اكنون آغاز شده و البته ما چون شتاب‌زدگي در شروع به اين امر مهم را مضر مي‌دانيم بسيار سنگين و پيوسته اين كار را شروع و دنبال مي‌كنيم.
وي با اشاره به اينكه كلان پروژه تنها منحصر به حوزه نبوده بلكه ظرفيت حضور در دانشگاه‌ها را نيز دارد، گفت: ما در مطالعات خود هرگز مطالعات دانشگاهي را بي‌نياز از مطالعات حوزوي نمي‌بينيم و ادبياتي كه توليد مي‌كنيم معطوف و يا برگرفته از مطالعات دانشگاهي است.
استاد مبلغي همچنين گفت: اگر در زمينه كلان پروژه، برخي از مسائل را رعايت نكنيم اين امر مفيد، آسيب‌زا خواهد شد و بايد بهترين متدها را براي اجرايي نمودن هر چه بهتر كلان پروژه در نظر بگيريم.
ايشان خاطرنشان كرد: اگر كلان پروژه را خوب فهم نكنيم ممكن است خود به خود به جايگزين‌هايي براي آن (كلان پروژه) منتقل شويم كه وضعيت بدتر از آن حالت قبل از كلان پروژه، كه روند تك پروژه‌اي حاكم بود، را رقم خواهد زد.
وي افزود: كلان پروژه بايد يك موضوع كلاني باشد كه رابطه آن موضوع كلان با موضوعات و پروژه‌هاي ذيل يك ارتباط علمي باشد اين رابطه علمي را مي‌توان اينگونه تعريف كرد كه اين تك پروژه‌ها، ابعاد و شاخه‌هاي اين موضوع هستند.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: اگر ما صرفا به يك جامعيت و گستردگي براي موضوع كلان پروژه‌ها اكتفا كرديم و ذيل آن پروژه‌هايي تعريف كرديم كه شايد برخي از آن پروژه‌ها، خود نيز يك كلان پروژه ديگري باشند يا اصلا ربط تحميلي با آن موضوع كلان پروژه‌ها داشته باشند كار را دشوار مي‌سازد.
وي اظهار داشت: ما نبايد فريب گستردگي عنوان‌ها را بخوريم، يك نقطه راهزن و به اشتباه اندازنده اين است كه ما از عنوان كلان كه وصف پروژه قرار مي‌گيرد به سمت گستردگي‌هاي موضوعي برويم، اگر اينگونه باشد تخصص را به هم مي‌زند اگر يك موضوع كلاني را بگيريم كه ذيل‌هاي آن فقط از نظر اسمي ارتباط داشته و دامنه‌هاي مشخصي نداشته باشد چنين وضعي ممكن است به دخالت موضوع مدير كلان پروژه در كار آن تك پروژه‌ها كه ربطي از نظر تخصصي به هم ندارند، منجر شود و آن را به هم بزند اين يك آسيب مهم است.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: اگر ما به دقت، كلان پروژه را خوب تعريف و درك نكنيم و به ورطه جايگزين و موضوعاتي كلاني بيفتيم كه صرفا از كلان بودن حالت گستردگي را دارند، نه آن خط و ربط علمي با پروژه‌هاي زيرمجموعه، دچار آسيب مي‌شويم.
وي اظهار داشت: اگر همه همت در مقام اجراء و عمليات مصروف پياده شدن كلان پروژه نشود و يا اين كلان پروژه به صورت نيم‌بند پياده شود به اين معنا كه هر فردي از كلان پروژه‌اي به كلان پروژه ديگري انتقال پيدا كند در اين صورت نيز آفت‌هايي را به همراه خواهد داشت.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: در كلان پروژه محقق در ابتداي ورود بايد تمام مشاوره‌ها، مشورت‌ها، نگاه‌ها و تجربه‌ها را لحاظ كرده و بعد انتخاب كند و بعد از انتخاب تا پايان بماند و ما نيز بايد به سرعت با انتقال، جابجايي از كلان پروژه‌اي به كلان پروژه ديگر مقابله و آن را يك پديده نامباركي در نظر بگيريم.
وي همچنين گفت: اركان كلان پروژه و اركاني كه تحقق كلان پروژه‌ها را بر دوش دارند بايد به خوبي تعريف شود، فرض كنيد ما مديري را براي كلان پروژه انتخاب كنيم كه از مديريت فقط سهم اجراء و بسترسازي اجرايي را برده باشد، در حالي كه ما در تعريف مدير كلان پروژه داريم كه مدير بايد ديدگاه‌هاي شفاف به كلان پروژه را در خود تقويت كند و از موضع مدير كلان پروژه، اين ابعاد را به خوبي بررسي و رابطه اين ابعاد را به همديگر و حاصل مطالعه پژوهش‌گران را در هر بعد با هم مرتبط كند و اين‌ها را به يك جهت‌هايي هدايت نمايد.
اگر مدير كلان پروژه به يك مدير اجرايي صرف تبديل شود، آسيب زا خواهد بود و فلسفه وجودي كلان پروژه را محقق نخواهد كرد. در اين صورت پژوهش‌گراني در كنار هم قرار مي‌گيرند كه تنها به صورت فيزيكي در يك فضاي كلان پروژه‌اي زندگي و مطالعه مي‌كنند.
حجت الاسلام مبلغي خاطرنشان كرد: اگر مدير كلان پروژه به يك مدير اجرايي صرف تبديل شود، فلسفه وجودي آن (كلان پروژه) محقق نخواهد شد، آن وقت پژوهش‌گراني در كنار هم قرار مي‌گيرند كه تنها به صورت فيزيكي در يك فضاي كلان پروژه‌اي در كنار هم زندگي و مطالعه مي‌كنند ولي هيچ رابطه منطقي، متعامل، متكامل و تكميل كننده‌اي بين آنها برقرار نيست و اين آفتي است كه يكي از اركان آن مديريت كلان پروژه است.
ايشان يادآورشد: هر فردي از كلان پروژه بايد متوجه دو چيز باشد يكي توجه به پروژه‌اي كه در دست اقدام دارد و ديگري به پروژه‌هايي كه در متن آن پروژه كلان تعريف شده است.
وي گفت: ما در ذيل يك كلان پروژه، تنها مشغول يك پروژه باشيم و اينكه هر پژوهش‌گري با پژوهش‌گران ديگر كلان پروژه، تنها يك همنشيني فيزيكي صرف داشته باشد، فايده‌اي ندارد، بلكه اين همنشيني بايد علمي و هدفمند بوده و همكاري مشترك در فضاي كلان پروژه شكل گيرد تا به يك جايگاهي دست پيدا كند.
حجت الاسلام مبلغي گفت: چون دغدغه اصلي كلان پروژه، علم است نبايد اعضاي ديگر كلان پروژه را سرگرم كارهاي ديگر و يا مديريت اجرايي كنيم بلكه همه تمهيدات و بسترلازم را براي رفع دغدغه پژوهش‌گران يك كلان پروژه به كار گيريم تا با خيال راحت آنها كار علمي انجام دهند.
وي ادامه داد: اگر قرار است كلان پروژه را به دست كساني دهيم كه بخشي از كار آنها اجرايي و ارزيابي و يا پرداختن به دعدغه‌هاي تصنعي باشد، كلان پروژه‌ها روي زمين مي‌مانند.
وي اظهار داشت: يكي از شرايط موفقيت كلان پروژه اين است كه هر چند گاهي ارزيابي ويژه‌اي از آن صورت گيرد كه كلان پروژه چگونه شروع شده است به چه نقطه‌اي رسيده و چه روندي را طي خواهد كرد؟
حجت الاسلام مبلغي يادآورشد: ما ظرفيت كلان پروژه را در حوزه بالا مي‌بينيم ولي كلان پروژه يك تعريف، برش و عمليات است كه بعد از يك تعريف و نگاه خاص ايجاد شده است، اگر درست انجام شود ظرفيت حوزوي براي اين مقوله كم نيست.